De fiscale nadelen van de eenverdiener

Eenverdieners kunnen we voor het gemak afbakenen als de groep particuliere huishoudens bestaande uit één persoon of een (echt)paar met of zonder kinderen van wie één persoon (de hoofd­ kostwinner) in ieder geval inkomen heeft uit arbeid of eigen onderneming (en eventueel andere inkomsten). Als eenverdiener ligt alle druk dus op je schouders om voldoende geld binnen te laten komen voor een hoop verschillende doeleinden. Helaas is het zo dat je in Nederland als eenverdiener te maken hebt met fiscale nadelen. Je betaalt bijvoorbeeld vaak meer inkomstenbelasting.

De ene eenverdiener is de andere niet

Wanneer we kijken naar eenverdieners die alleenstaand zijn, versus eenverdieners die een relatie hebben, zien we een flink contrast. De eerste groep wordt sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog alsmaar groter, terwijl de tweede groep vooral dankzij overheidsbeleid steeds kleiner wordt.

Het CBS schrijft dat na de oorlog, vanaf 1947 tot 2017 het aantal alleenstaanden is gegroeid van 285 duizend naar bijna 3 miljoen, dat is 22 procent van alle meerderjarige Nederlanders. De verwachting is dat dit er in de komende 30 jaar alleen nog maar meer zullen worden: het CBS voorziet dat er in 2047 3,6 miljoen alleenstaanden zullen zijn op een meerderjarige bevolking van bijna 15 miljoen, dat is een kwart van alle volwassenen. Ruim 4% van alle volwassenen is op dit moment (en zal dat volgens de verwachtingen over 30 jaar ook zijn) een alleenstaande ouder met 1 of meer kinderen. In 1947 was dit maar 1%.

Kijken we naar de eenverdieners binnen een relatie, krijgen we een heel ander plaatje. Wederom uit informatie van het CBS, maken we op dat Nederland begin 2016 3 miljoen paren telde, al dan niet met (thuiswonende) kinderen, AOW-ers uitgesloten. Er waren 122 duizend huishoudens zonder enig inkomen uit werk. Van de overige 2,9 miljoen tellen we 610 duizend eenverdieners en 2,3 miljoen tweeverdieners.

Tussen 2006 en 2007 -voor de economische crisis- zijn vrouwen flink meer gaan werken. Waardoor het aantal tweeverdieners ook groeide. Dit was niet het geval voor eenverdieners. Vanaf 2011 wordt het aantal eenverdieners in een relatie, door de aanhoudende economische crisis steeds kleiner, dit geldt ook voor tweeverdieners, echter stopte de afname tweeverdieners in 2016.

Gezien het overheidsbeleid gericht was en is op het bevorderen van de arbeidsparticipatie (ook vanwege de oplopende kosten van de vergrijzing), en een gelijkere verdeling van arbeid en zorg tussen mannen en vrouwen, is de verwachting dat het aantal tweeverdieners in de komende decennia alleen maar zal stijgen.

Fiscale nadelen door ongelijkheid

Door het verhogen van de arbeidskorting, de combinatiekorting en de kinderopvangtoeslag, is over de afgelopen jaren werken steeds financieel aantrekkelijker gemaakt. Daarnaast is niet‐werken financieel minder aantrekkelijk gemaakt, bijvoorbeeld door het afbouwen van de `aanrechtsubsidie’. Vrouwen zijn hierdoor vooral meer gaan werken. Bijkomend effect hiervan was dat er een gelijkere verdeling van arbeid tussen mannen en vrouwen ontstond, omdat vooral moeders met jonge kinderen aan de slag zijn gegaan.

Het effect van dit beleid was dat de verschillen tussen het besteedbaar inkomen van eenverdieners en tweeverdieners zijn toegenomen. De belastingdruk nam toe voor eenverdieners terwijl deze afnam voor tweeverdieners. De verwachting van de overheid is dat deze trend zich voortzet in de toekomst.

Als eenverdiener betaal je onder de streep meer inkomstenbelasting dan tweeverdieners met hetzelfde inkomen. Dit heeft te maken met een aantal belastingvoordelen die gelden wanneer je met z’n tweeën werkzaam bent. Dit effect is extra groot wanneer er sprake is van kinderen in het huishouden. Eén van de fiscale nadelen van de eenverdiener.

Tweede verdieners zitten in een lager schijftarief en ontvangen de arbeidskorting. In het geval van jonge kinderen ontvangen zij ook de combinatiekorting. Uit onderzoek van het CPB blijkt dat het verschil in belastingdruk voor eenverdieners met kinderen in sommige gevallen significant stuk hoger ligt. Naast de lagere druk is er ook een hogere draagkracht bij tweeverdieners.

Kloof neemt toe

Helaas is er meer slecht nieuws. De kloof tussen eenverdieners en tweeverdieners zal naar verwachting alleen maar blijven toenemen. Beleidswijzigingen vanuit de politiek leiden zo af en toe tot het stilstaan van de verbreding van de kloof, maar dit is dan slechts tijdelijk het geval. Deze beleidswijzigingen worden al snel weer vervangen of uitgebreid met nieuwe voordelen voor tweeverdieners. Zo gaat bijvoorbeeld de arbeidskorting in 2021 weer omhoog. Over een langere periode bekeken, blijft de kloof daardoor groter worden. Het verschil in belastingdruk neemt dan juist verder toe.

Ook meer verdienen levert niet veel extra’s op, getuige ook onderstaande tabel, hierover later meer. Wederom zijn het de eenverdieners en alleenstaanden die de hoogste belastingdruk ervaren.

Veel huishoudens van eenverdieners in een relatie zullen na verloop van tijd onder invloed van het regeringsbeleid of financiële of fiscale motivatie in tweeverdieners veranderen. Echter zijn de eenverdieners zonder relatie een steeds groter groeiende groep, die lijden onder fiscale nadelen en geen vooruitzicht heeft op een de voordelen die een tweeverdienersschap met zich meebrengt. Dit naast alle andere nadelen die een alleenstaande eenverdiener ondervindt, zoals bijvoorbeeld op de woningmarkt.

Belastingvoordeel eenverdiener is een illusie: meer loon loont niet

Uit een rapport uit 2019 van de ministeries van Financiën en Social Zaken en Werkgelegenheid, blijkt ook duidelijk dat de marginale druk hoger is voor eenverdieners en alleenstaanden. De marginale druk is: “het deel van de stijging van het bruto inkomen dat niet resulteert in een toename van het besteedbare inkomen”. Dit is dan ook het antwoord op de vraag: ‘Waarom moeten eenverdieners meer belasting betalen dan tweeverdieners?’.

Kijken we naar deze tabel uit een van de bijlagen bij de discussiestukken over o.a. het belastingplan 2019, dan zien we al iets zeer opmerkelijks bij de eenverdieners:

Het verschil in netto inkomen tussen een brutoloon van €20.000 en €40.000 is ongeveer €4.000. Dat betekent dat €20.000 meer verdienen nog geen kwart meer oplevert in netto inkomen.

Afgezet tegen andere soorten huishoudens wordt duidelijk dat tot de grens van zo’n €50.000 (in 2020 is modaal is €36.500) wederom eenverdieners en alleenstaanden de grootste fiscale nadelen ondervinden en aan het kortste eind trekken. Voor alleenstaanden wordt de situatie vanaf een inkomen van zo’n €30.000 beter.

Wat mogen we van de overheid verwachten?

Er zal niet veel veranderen voor wat betreft de fiscale nadelen. Het ligt namelijk niet in de lijn der verwachting dat de overheid haar beleid op korte termijn zal gaan aanpassen. De gestelde beleidsdoelen blijven nog steeds van belang:

Streven naar meer arbeidsparticipatie: De overheid is al jarenlang bezig om arbeidsparticipatie in het algemeen te verbeteren. Door meer mensen aan het werk te krijgen, verminderen allerlei overheidskosten, zoals bijvoorbeeld uitkeringen voor werkeloosheid en het aanvullen van pensioenen.

Werkloosheid is nauw verbonden met een groot aantal negatieve effecten. Het kan leiden tot bijvoorbeeld een toename in criminaliteit, gezondheidsproblemen en daardoor verhoogde maatschappelijke kosten. Door meer mensen aan het werk te krijgen, worden deze effecten geminimaliseerd.

Emancipatie van vrouwen: Vrouwen zijn over de afgelopen decennia meer en meer gaan werken. Waar vrouwen vroeger vooral thuis bleven om het huishouden te draaien en de opvoeding van de kinderen voor hun rekening namen, zijn er nu redenen en mogelijkheden te over voor vrouwen om zelf ook voor een carrière te kiezen. Deze emancipatie en individualisering wordt sterk gestimuleerd door de overheid.

Economische zelfstandigheid waarborgen: In het Nederland van vandaag wordt het als verstandig gezien dat iedereen tot op zeker hoogte economisch zelfstandig is. Een relatie waarbij de partner het inkomen verzorgt kan stuklopen, waarbij het ook nog maar de vraag is of de niet-werkende partner een financiële buffer heeft opgebouwd.

Tweeverdieners bouwen hoe dan ook altijd iets voor zichzelf op. Je doet werkervaring op, je vergroot je individuele netwerk en het biedt de mogelijkheid om spaargeld op te bouwen. In een mogelijke toekomst waarin je zonder elkaar verder gaat, kun je hier dan op terugvallen.

Conclusie

Als je geen fiscale nadelen wil ondervinden, zoals een hogere belastingdruk of hogere marginale druk, zulllen óf beide partners aan het werk moeten, óf zul je als alleenstaande een meewerkende partner moeten vinden. Anders sta je er letterlijk en figuurlijk alleen voor, ook wat erkenning en steun van de overheid betreft.